Het dorp Doel… Iemand die zegt dat hij nog nooit van dit dorp gehoord heeft, komt waarschijnlijk terug van een 50-jarige ruimtereis, of heeft de laatste 30 jaar als een kluizenaar zonder enig contact met de buitenwereld geleefd. Iedereen onder ons heeft al wel eens van het “spookdorp” langs de Antwerpse haven gehoord. Persoonlijk wou ik er al jaren eens naar toe maar ja, altijd te druk, geen tijd, anHet dorpdere dingen te doen, iedereen kent dat wel..
Toen ik deze zomer het boek “Dit is mijn hof” van schrijver Chris De Stoop las, waarin de schrijver, nota bene een boerenzoon uit de streek, was ik echt geraakt hoe hij de teloorgang van de hele regio beschreef. Het dorp Doel, de Prosperpolder, honderden mensenlevens letterlijk verwoest… Voor wat ? Een dok dat er misschien ooit komt ? Honderden hectaren van de beste landbouwgronden volledig verwoest… Voor wat ? Voor een aantal vogels die misschien zin gaan hebben om in die kunstmatig aangelegde natuurgebieden te komen wonen ???
Toen we met ons OTL-bestuur op zoek waren naar een locatie voor onze jaarlijkse ledenrondrit, waren we nog geen klein beetje vereerd dat Peter Mussche ons uitnodigde om dit hele gebied te doorkruisen, om eens met onze eigen ogen de teloorgang van de Wase polder te aanschouwen. Zeg nu zelf, van wie kan je beter een verhaal verteld krijgen dan van iemand die er letterlijk middenin staat? Als we Peter met een krop in de keel hoorden vertellen over zijn boerderij die letterlijk van de kaart geveegd was, wisten we dat we deze kans niet uit onze handen mochten laten glippen… Toen we de grote lijnen begonnen uit te zetten qua invulling van de dag, kwamen we al snel bij de ideale vertrekplaats terecht. De volledig, zelfs met cafetaria, omgebouwde schuur van Jozef Van Puyvelde, was de ideale uitvalsbasis om deze rit aan te vangen.
Verzamelen te Lochristi
Omdat we de brute pech hadden om de enige regendag in weken getroffen te hebben, verschenen vele van onze leden met een trekker met cabine op het afgesproken vroege uur. We hadden voorzien om al om 8 uur te vertrekken, aangezien het toch een dik uurtje rijden was richting onze vertrekplaats te Belsele. Maar een vroeg vertrekuur kon onze leden niet deren, iedereen was netjes ter plaatse een dik kwartier voor vertrek. Aangezien sommige leden er al een rit van anderhalf uur hadden opzitten richting Lochristi waren sommigen wel héél vroeg uit de veren! Stipt om 8 uur konden we met een 15-tal tractoren vaart zetten richting Belsele, gebruik makend van een stukje van onze rondrit van onze laatste Historische Dagen, om zo via landelijke wegen via Eksaarde, Daknam richting Sinaai, uiteindelijk Belsele te bereiken. Eens we met onze tractoren parkeerden op de weide van Jozef en richting de cafetaria wandelden, gaven de weergoden ons al een eerste traktatie onder de vorm van een redelijk volmaakte plensbui..
Ontbijt
De boterkoeken, die ook al ter plaatse geraakt waren door een militair konvooi, bestaande uit Raf en Georges met de bekende legerjeep, stonden te wachten naast de heerlijk geurende verse koffie. Iedereen kon aanschuiven en aan de tafels konden we de eerste gesprekken over de polder-problematiek aanhoren. Vele leden uit het waasland vonden het een eer dat we eens “hun” kant uitkwamen, en dat zij eens een “thuismatch” konden spelen… Als klein extraatje had mechanisatiebedrijf Joris Anné, de specialist in alle machines die ook maar met de aardappelteelt te maken kunnen hebben en ook afkomstig uit de Wase polder, voor alle deelnemers een mooie pet voorzien. Terwijl Raf deze uitdeelde, konden Wout en Peter, die de rit uitgestippeld hadden de laatste details overlopen met de motoren, zodanig dat we stipt onze rit konden aanvangen.
Belsele – Doel
Onze toerverkenners hadden hun uiterste best gedaan om ons langs zo landelijk mogelijke baantjes en constant veranderende omgevingen richting Doel te loodsen.. Toen we Belsele verlieten en de regen die met bakken uit te lucht viel, begon te verminderen en we grondgebied Sint-Gillis-Waas en Kieldrecht betraden, viel het mij op hoeveel fruitkwekers hier het uitzicht van de streek bepaalden. Voor mensen die van de streek zijn een doodnormaal zicht, maar voor diegenen die uit Lochristi kwamen, een nieuwe ervaring om tussen de boomgaarden door te glijden… Traag maar gestaag schoven we op richting expresweg E34, die we moesten kruisen om de Wase polders echt te kunnen bereiken. Net de expresweg overgereden te hebben, viel het me direct op hoe de grond van de akkers begon te veranderen. Van lichte zandgrond naar steeds lemerig wordende poldergrond. Even later, net voor het dorp van Verrebroek werden we getrakteerd op een eerste tussenstop. Peter Mussche had met zijn koelwagen post gevat in de hallen van bandencentrale TSC, waar we een eerste keer de reeds geziene landschappen onder elkaar konden bespreken. Peter nam even de megafoon ter hand en vroeg ons om goed rondom ons heen te kijken, want alle plassen en poelen die we gingen passeren in het tweede deel van de voormiddag waren al allemaal aangelegd op kostbare landbouwgronden. Mooie akkers, jarenlang verzorgd, bevroed, voedsel geschonken aan talloze gezinnen, en nu afgegraven, half onder water gezet om de natuur te compenseren die de haven reeds ingepalmd heeft. Waarom landbouw niet als natuur kan aanzien worden is mij tot de dag van vandaag niet echt duidelijk, want volgens mij is aan landbouw doen toch gewoon deelnemen aan de natuur? Maar kom, dit is slechts mijn persoonlijke mening, en wie ben ik ? Maar toen we aan het Spaans Fort de dijk opreden, werden de verhalen plots realiteit. Honderden hectaren, braakliggend, half verwilderd terrein, dat volgens verschillende natuurorganisaties het walhalla moet zijn voor sommige vogels… Dat we een beetje verder een boerderij tegenkwamen die echt volledig ingesloten zat in dat natuurgebied, is volgens de natuurliefhebbers dan maar de prijs die daarvoor moet en zál betaald worden… Dat dit slechts een voorproefje was van het menselijke leed dat we nog te zien gingen krijgen , kon ik me echt niet voorstellen…
Doel
Eerst even de situatie kort schetsen… De eerste plannen over het verdwijnen van het dorp Doel dateren al van in het jaar 1963 en voorzagen toen al dat Doel en de polders moesten opgeofferd worden voor de uitbreiding van de haven. In 1968 werd een bouwstop afgeroepen, aangezien het dorp toch ging verdwijnen, maar in 1978 werd op het gewestplan het uitbreidingsgebied veel kleiner getekend, zodat het dorp toch zou kunnen blijven, dus de bouwstop werd datzelfde jaar terug ingetrokken. In 1995 (bijna 20 jaar later dus) raakten de uitbreidingsplannen van het Vlaamse gewest bekend om een nieuw containerdok aan te leggen net ten zuiden van Doel: het Deurganckdok. De aanleg van het Deurganckdok deed vragen rijzen over de leefbaarheid in het dorp en in 1999 besliste de Vlaamse regering dat Doel als woongebied van het gewestplan moest verdwijnen. Het begin van een jarenlange en veel slachtoffers eisende juridische strijd… Ook in 1999 raken ondertussen de plannen bekend van een tweede containerdok, het Saeftingedok, dat dwars over Doel komt te liggen. Dit dok krijgt een oppervlakte van 1073 ha en zal 3,7 km lang zijn en 600 meter breed zijn…. Wanneer en óf dit dok er ooit komt is vandaag nog niet geweten, want Doel is na een uitspraak van de rechtbank weer als woongebied ingekleurd… Zonder dan te zwijgen van de grote politiek blunders met aanleggen van niet gebruikt Verrebroek- en Doeldok waarbij het laatste terug gevuld wordt met slip uit een nieuw het aan te leggen Deurganckdok.
Als je het dorp Doel, dat slechts 20 inwoners heeft, wil binnenrijden, kan je dat enkel tussen bepaalde uren, want het dorp wordt buiten deze uren ontoegankelijk door een geplaatste bareel, zoals bij een legerkamp, die slechts kan geopend worden door de aangelanden en door middel van hun identiteitskaart. (Deze maatregel, net als de permanente controle door veiligheidsmensen heeft de gemeente moeten nemen na jarenlange problemen met krakers, vandalisme ed.) Als je de Engelsesteenweg volgt richting Doel centrum waan je jezelf plots in echt oorlogsgebied. Rijhuizen, villa’s, huizen, loodsen, met dezelfde dingen gemeen: leegstaand, uitgegooide ruiten en dichtgetimmerde ramen, en vol met graffiti gespoten gevels. Niet een paar huizen, maar honderden…. Straten vol…. Met hun enige constante bondgenoot, de oorverdovende stilte… In het dorp moesten we even een kleine omlegging volgen omdat er 2 dagen vóór onze rondrit brand was gesticht in een gebouw, en daardoor enkele straten nog steeds afgezet waren. Een voordeel van deze versperring was dat we dan door bijna elk straatje van het dorp gereden hebben, alvorens we onze tractoren konden parkeren aan onze middagstop: taverne Doel 5. Alvorens we binnengingen vertelde Peter ons dat de uitbaatster er enkele jaren geleden de brui aan wou geven. Verstaanbaar, een café in een leeglopend dorp…. Elke dag geconfronteerd worden met het steeds slinkende bewonersaantal, regelmatig klanten die hun gal komen uitspuwen… Maar met enkele personen en na een paar gesprekken hebben Peter en z’n kameraden de uitbaadster kunnen overtuigen om open te blijven, want hun logica was, als het café sluit, is het helemaal gedaan met Doel… Toen we onze, overigens heerlijke, stoverij met frieten aan het opeten waren, werd er aan alle tafels druk gepalaverd over onze reeds gedane tocht en de soms toch zware indrukken die die achter gelaten had. Mensen uit de streek zag je armzwaaiend vertellen over wat er zich hier de voorbije jaren afgespeeld had, terwijl anderen geïnteresseerd zaten te luisteren. Wat mij vooral zal bijblijven was Peter die vertelde dat hij zijn gestorven ouders weigerde te begraven op het kerkhof van hun geboortedorp Doel, omdat er binnen enkele(???) jaren boten gaan varen over de plaats waar het nu gelegen is… Toen ik na de lunch nog eens even een korte wandeling ging maken door het dorp, om even in alle rust alles te bekijken, bedacht ik dat in elk leegstaand huis een gezin moest gewoond hebben, dat daar jaren lief, leed, vreugde en verdriet met elkaar gedeeld had, tot de dag dat er een verhuisfirma voor de deur stond, en ze die deur voor de allerlaatste keer achter zich dichttrokken…
Prosperpolder
Op enkele minuten rijden van het dorp van Doel, ligt de Prosperpolder. Tenminste wat er van overblijft … Om het natuurverlies van de steeds verder oprukkende haven te compenseren werd besloten om de Prosperpolder te ontpolderen en in te richten als natuurgebied. Talloze boerderijen werden met de grond gelijk gemaakt en honderden hectaren kostbare landbouwgrond werden onteigend. Rond het hele gebied werd een gigantische dijk gezet, en natuurgebied “Schorren van Ouden Doel” was geboren. Misschien wel heel simpel uitgelegd, maar persoonlijk heb ik het opgegeven om het te kunnen snappen. De Antwerpse haven is een ongelofelijke economische motor en biedt werk aan duizenden mensen, maar waarom is het meestal de land- en tuinbouwsector die daar de prijs voor moet betalen? Volgens sommigen moet er helemaal geen nieuw dok komen, is er nog plaats genoeg in de haven, maar ondertussen is de ontpoldering wel een feit…
Vlak langs de Prosperpolder, ligt op Nederlands grondgebied dan, de Hedwigepolder. Toen we de grenspaal passeerden en we de Hedwigepolder binnenreden, viel ons onmiddellijk op welke mooie, uitgestrekte percelen er lagen. De oppervlakte van sommige percelen kan hier bij ons slechts tot de verbeelding spreken. Als je dan bedenkt dat deze polder waarschijnlijk dezelfde toekomst te wachten staat dan de Prosperpolder, dan word je toch even stil…
Teruggekomen op Belgisch grondgebied, zette onze karavaan koers richting Kieldrecht, waar Peter postgevat had met zijn dranken-aanhangwagen en ons gewoon op een strook gras langs de weg (een mens heeft niet veel nodig) voor de 2e maal op een frisse pint of frisdrank trakteerde. Een voordeel van een tussenstop op een locatie langs de weg of op een weide, is de beperkte tijd die je er door “verliest”. Als je in een café of iets dergelijks wil stoppen, duurt het al een hele poos tegen dat iedereen geparkeerd staat, iedereen iets gedronken heeft, een babbeltje gedaan heeft, en weer startklaar op de trekker zit… Gezien het al goed gevorderde uur en de nog af te leggen afstand richting Belsele, besloten enkele leden om de rit niet volledig meer mee uit te rijden, maar om van daaruit de kortste weg naar huis te nemen. Eens vertrokken ontstond er dus een beetje verwarring bij iedereen, wie ze nu moesten volgen of niet, maar na enkele minuten zat ons peloton weer mooi bijeen en zetten we koers richting Belsele, waar Jozef en Angèle al druk in de weer waren om onze terugkomst voor te bereiden. De tocht via Meerdonk en Sint-Gillis-Waas bracht ons gestaag de goede richting uit, en iets later dan voorzien draaiden we de boerderij van Jozef en Angèle op, die gewoontegetrouw ons nog eens ferm in de watten legden met een gigantische berg pannenkoeken. Aangezien het al redelijke late uur, is er van napraten niet zoveel meer in huis gekomen (de meesten hadden nog een rit van een dik uur voor de boeg), maar ik ben er zeker van dat er nog lang en veel zal gepraat worden over deze editie van onze ledenrondrit…
Graag willen wij van ons bestuur Jozef en Angèle, Wout en Peter van harte bedanken dat zij het mogelijk gemaakt hebben om deze unieke rondrit te kunnen meemaken.
Jozef en Angèle voor hun hartelijke ontvangst , Peter in het bijzonder voor de prachtige verhalen en getuigenissen en Wout om deze prachtige rit uit te stippelen.
Verslag: Maarten Verdonckt
Foto’s: Raf Janssens en Maarten Verdonckt