Een klein vraagje: wat  is het resultaat als men een Chamberlain ‘Champion MK II’ uit 1960 en een Fiat 50 rupstrekker uit 1950  sloopt en vakkundig samengevoegd tot één trekker? Het antwoord luidt: een  ‘hybride’  Chamberlain 9 G  rupstrekker! De onuitgegeven trekker waarover we het verder in dit artikel hebben, is een knap stukje huisvlijt van een Australische boer. Deze doe-het-zelver bezorgde Chamberlain uiteindelijk de rupstrekker die het bedrijf zelf nooit heeft gebouwd. Maar wie was die  Chamberlain eigenlijk? Met dit artikel pogen we een beetje de sluier op te lichten van deze in Europa zo goed als onbekende trekkerfabrikant.

Tractoren en landbouwmachines

Alan ’Bob’ Chamberlain van de in 1937 opgerichte Rolloy Piston Company in Melbourne, vond dat de Australische boeren een betere trekker verdienden dan de geïmporteerde trekkers die destijds beschikbaar waren. Nog tijdens de tweede wereldoorlog ontwikkelde hij een eigen trekker waarvan in 1945 twee prototypes werden getest. Alleen geldgebrek temperde zijn grootse plannen die dus even in de koelkast moesten opgeborgen worden. In 1947 werd door de regering in Welshwood bij Perth een voormalige nationale munitiefabriek vrijgegeven voor  het bedrijfsleven en toegewezen aan Chamberlain om er hun tractoren te produceren. Met de financiële steun en onder de controle van de overheid wordt de Chamberlain Industries Pty opgericht. In 1949 rolden de eerste tien 40K trekkers van de band. Ze waren uitgerust met een eigen tweecilinder petroleummotor van 40 pk en wogen bijna 4 ton. Problemen met gebarsten koppelingen en krukassen zorgden ervoor dat een jaar later de 40 K vervangen werd door de 40 KA. Die  40 KA, een trekker met een gewicht van 3.850 kg,  was grotendeels identiek aan de 40 K maar was uitgerust met een verbeterde transmissie. In 1952 wordt de 60DA geïntroduceerd, op dat ogenblik  de krachtigste trekker in Australië. Deze trekker was uitgerust met een tweetakt 3-cilinder dieselmotor van GM  met een vermogen van 60 pk. De Chamberlain tractoren waren gunstig geprijsd en zeker competitief t.o.v. de Amerikaanse importtrekkers. De bestellingen overtroffen dan ook de productie, er was zelfs een wachtlijst van drie tot vier maanden. Dat jaar werd ook de productie van landbouwwerktuigen opgestart en de eerste schijvenploegen en eggen geproduceerd. De 60DA moest echter al snel de duimen leggen voor zwaardere Amerikaanse trekkers als John Deere, Oliver en MM. Als Chamberlains antwoord op deze Amerikanen wordt in 1954 de Super 70 geïntroduceerd. De trekker was zo goed als identiek aan de 60DA maar had wel een opgevoerde GM 3-cilindermotor met een vermogen van 70 pk. Maar uiteindelijk bleek dat ook die 70 pk onvoldoende was om te kunnen concurreren met die buitenlandse import. In 1954 worden ook de 45KA , 55KA en 55DA geïntroduceerd, tevens de laatste van de  petroleumtractoren. Een jaar later is het de beurt aan de ‘Champion 6G’  tractorserie die aangedreven werd door een Perkins viercilinder 270D dieselmotor.  De Champion 6G had zes versnellingen en bleef in productie tot in 1958.  Ondertussen had Bob Chamberlain al in 1956 ontslag genomen als algemeen directeur dit tengevolge een conflict met de overheid i.v.m. de te volgen strategie. Bob Chamberlain trekt terug naar Melbourne naar zijn oorspronkelijk bedrijf de Rolloy Piston Company waarover meer verder in dit artikel. De naam van de fabriek in Perth wordt omgevormd tot een n.v en de naam veranderd in Chamberlain Holding Ltd.

In 1958 komt de iets zwaardere  "Countryman" op de markt. De Countryman MKI werd gebouwd van 1958 tot 59. Hij werd aangedreven door een 4-cilinder Meadows motor. De MKII met Perkins motor, werd gebouwd van 1959 tot 1960. De MKIII met een Perkins 4-270D motor werd gebouwd van 1960 tot 1962. De MKIII  werd vervangen door de Countryman 6 die geproduceerd werd van 1963 tot 1965. De Countryman 6 was uitgerust met de 6-354 Perkins motor van 76 pk. Ook de "Champion 9G" werd in 1958 geïntroduceerd, het was een verbeterde versie van de 6G met 9 versnellingen. Van de trekker bestond ook een industriële uitvoering, de MKII die als vertrekbasis diende voor de  in dit artikel voorgestelde hybride rupstrekker. Een jaar later was het de beurt aan de Chieftain, Commander, Canelander en de Crusader series. In 1963 komt de Super 90 op de markt. Deze trekker was uitgerust met een GM 371 motor met een vermogen van 90 pk dat in een latere uitvoering tot 100 pk werd verhoogd. Het was een sterke comfortabele trekker maar de productiekost lag zeer hoog waardoor het bedrijf in financiële ademnoot kwam. In 1966 werd de Super 90 ‘afgevoerd’ en vervangen door de Countryman 354 met Perkins motor.

John Deere neemt de zaak over

In 1970 neemt John Deere een meerderheidsbelang in het bedrijf maar neemt tevens ook de teugels in handen. De naam van het bedrijf wordt omgedoopt tot ‘Chamberlain John Deere ‘(CJD). De volgende jaren worden van de Champion trekker afgeleide versies gebouwd uitgerust met hoofdzakelijk  John Deere motoren. Bepaalde modellen worden zowel in Chamberlain als John Deere kleuren aangeboden. De landbouwcrisis van de jaren 80 deed agrarisch Australië op haar grondvesten daveren. De verkoop van landbouwmachines en tractoren bereikte een dieptepunt, ook Chamberlain voelde de crisis aan den lijve. Van de meeste modellen werden er amper nog enkele tientallen of  uitzonderlijk, een honderdtal exemplaren gebouwd.  Eigenaar John Deere besloot in1986 om de Chamberlain trekkerproductie definitief op te doeken. Dat betekende wel niet de definitieve sluiting van de fabriek omdat er nog gedurende een bepaalde periode  John Deere tractoren voor de binnenlandse markt werden gebouwd. Zoals hoger aangehaald verlaat Bob Chamberlain in 1956 de fabriek in Perth, ontevreden als hij was met het te laks beleid van de overheid en een gebrek aan investeringen. In de Rolloy Piston Company, nog altijd eigendom van de familie concentreert Bob Chamberlain zich opnieuw op de ontwikkeling van een lichte landbouwtrekker waaraan hij al enkele jaren werkte en die de concurrentie met vooral Massey Ferguson moest aangaan. Het prototype van de Chamberlain Light Tractor werd in 1959 gebouwd. De trekker was uitgerust met een General Motors-Holden grey 2,2 l zescilinder automotor met een vermogen van 40 pk en een transmissie met 3 x 2 versnellingen. Jammer genoeg ging de Chamberlain Light tractor nooit in productie. De Rolloy Piston Company was namelijk niet uitgerust voor trekkerfabricage en andere bedrijven zoals de Australian Motor Company, de Hawker De Havilland en International Harvester Australia konden niet overtuigd worden om de productie op te starten. Oorzaak van het probleem was het Australische belastingssysteem. Chamberlain vroeg tarifaire bescherming tegen de buitenlandse importtrekkers, vooral de Britse, die nog altijd van lagere invoerrechten genoten t.o.v. de Australische fabrikanten maar van enige aanpassing wou de regering niet weten. Bob Chamberlain moest dan ook noodgedwongen zijn poging opgeven om een nieuwe Australische trekker te bouwen. In 1977 schonk hij het prototype van de ‘Chamberlain Light’ aan het Victoria museum in Melbourne.

De Chamberlain ‘Hybrid 9G’

Hoewel Chamberlain een uitgebreid gamma trekkermodellen heeft gebouwd was dat blijkbaar niet voldoende voor sommige Australische boeren en ondernemers. Na het stopzetten van de  productie zijn er dan ook tal van omgebouwde en verbouwde Chamberlain trekkers ontstaan. Sommige werden gebouwd van achtergebleven onderdelen, anderen trekkers werden letterlijk  opgebouwd uit ‘schroot’. Ook de Hybrid 9G behoort tot die categorie onuitgegeven trekkers. Een Australische boer, laten we  hem gemakshalve ‘Chamby George’ noemen, had op zijn erf een oude MKII, de industrie-uitvoering van de Champion 9G uit de jaren zestig die hij wou transformeren tot rupstrekker. Daarvoor heb je echter een rupstrekker of tenminste een rupsonderstel nodig. Na lang zoeken vond hij een Fiat 50 rupstrekker uit de jaren vijftig die voor het ombouwwerk in aanmerking kwam. De Fiat 50 werd vakkundig ontmanteld,  het bovenste deel, zeg maar het koetswerk, werd naar de schroothoop verwezen. Het rupsonderstel, de transmissie incluis vormde de basis van de nieuwe trekker. Ook de MKII werd grondig aangepakt, na het verwijderen van de assen, de versnellingsbak en een deel van het chassis werd de trekker met de Perkins motor op het rupsonderstel van de Fiat bevestigd. Klinkt allemaal zeer eenvoudig maar dat was het niet. Zo was er o.a. een probleem met het verbinden van de Fiat transmissie met het aandrijfgedeelte van de MKII waarvoor zelfs een speciale adapterplaat moest worden gemaakt. Eenmaal dat probleem geklaard verliep de rest van de ombouw behoorlijk vlot. Veel aandacht werd er aan de afwerking besteed. Na het zandstralen, aanbrengen van grondverf, de eindlaag en de beletteringwas was er een nieuwe trekker ontstaan waarop zelfs Chamberlain fier zou geweest zijn.

Frans Vanbaelen

Technische gegevens

Merk :                       Chamberlain

Type:                        ‘Hybrid’ 9G

Motor:                       Perkins 4-270

Aantal cil.                 4

Boring x slag            108 x 121 mm

Inhoud                       4,4 liter

Vermogen                 62/51 pk

Brandstof                  diesel

Transmissie               Fiat

Aantal versnellingen  5V/1A

Herkomst                   Australië

Foto 1. De 40K was de eerste trekker die in 1949 bij Chamberlain werd gebouwd. Een jaar later werd hij vervangen door de bijna identieke 40KA.

Foto 2. In 1952 wordt de 60DA geïntroduceerd, op dat ogenblik krachtigste trekker in Australië. De 60DA was uitgerust met een 3-cilinder 3,5 l Detroit Diesel turbomotor en een transmissie 9 V/3A.

Foto 3. De Super 70 wordt in 1954 geïntroduceerd. Uiterlijk identiek aan de 60DA maar uitgerust met een M 3-cilindermotor van 70 pk.

Foto 4. De Champion MKII wordt in 1959-1960 geïntroduceerd, deze trekker was ook in industrie-uitvoering verkrijgbaar.

Foto 5. In 1963 komt de Super 90 op de markt. Deze trekker was uitgerust met een GM 371 motor met een vermogen van 90 pk. Zie ook de selfmade ‘luxe’ cabine met zonneblinden!

Foto 6. In 1966 werd de Super 90 ‘afgevoerd’ en vervangen door de Countryman 354 met Perkins motor.

Foto 7: In 1970 wordt Chamberlain door John Deere overgenomen en worden van de Champion trekker afgeleide versies gebouwd uitgerust met John Deere motoren zoals deze 4080 met laadschop.

Foto 8: Een  Chamberlain trekker ‘vermomd’ als een 4030 van John Deere .

Foto 9: Deze ‘Light’ werd door Bob Chamberlain, na zijn opstappen bij Chamberlain, in eigen beheer ontwikkeld maar werd nooit in productie genomen.

Foto 10: Het rupsonderstel van een Fiat 50 vormde de basis van de Hybrid 9G rupstrekker.

Foto 11: De combinatie van een Champion MKII en een Fiat 50 rupsonderstel vormen samen de Champion 9G ‘Hybrid’. Het eindresultaat mag gezien worden!